همه چیز در مورد مواد نسوز
آجرهای نسوز و به صورت کلی مواد نسوز یکی از مهم‌ترین بخش‌های صنعت فولاد و سیمان است.
در این بخش به اهمیت مواد نسوز در صنایع مختلف خواهیم پرداخت اما قبل از آن نگاهی به تاریخچه و کابرد آن خواهیم داشت.
به لحاظ تاریخی مشخص نیست چه فرد یا چه کشوری ساخت مواد دیرگداز یا نسوز را برای اولین بار انجام داده است، اما احتمال می‌رود چین جزو اولین کشورهایی بوده که به صنعت سرامیک دست پیدا کرده است.
در ابتدای کار برای ساخت مواد نسوز از خاک‌های رس استفاده می‌شد اما در قرن 19 به مرور مواد دیگری برای بالا بردن کیفیت مواد نسوز هم مورد استفاده قرار گرفت.
در چهار دهه‌ی اخیر با توجه به نیاز مصرف کنندگان به مواد نسوز با کیفیت، بسیاری از تولید کنندگان مواد نسوز و آجر نسوز اقدام به تولید موادی جدیدتر کردند که این مواد علاوه بر افزایش کیفیت افزایش کمیت در زمان کوتاه‌تر را هم به وجود می‌آورد.
اما عمر صنعت نسوز در ایران کمتر از یک قرن است و یکی از صنعت‌های جوان این حوزه به شمار می‌رود.
در سال 1318 هجری شمسی اولین کارخانه تولید مواد دیرگداز یا نسوز در ایران اقدام به تولید آجر نسوز و به صورت کلی مواد نسوز کرد.
کاربرد و اهمیت صنعت نسوز
عملکرد کوره‌های صنعتی متاثر از موادی است که در درون آن به کار می‌رود.
مرغوبیت مواد نسوز به همراه نصب صحیح آن از جمله عواملی هستند که عمر مفید و بازدهی کوره‌ها را مشخص می‌کنند.
با توجه به تحریم‌های اعمال شده چه به لحاظ علمی و دانش و چه به لحاظ واردات اهمیت این مواد در صنایع بزرگ مشخص می‌گردد .
بسیاری از صنایع بزرگ مانند فولاد، سیمان، سرب، روی، مس، شیشه و حتی برق وابستگی زیادی به این مواد نسوز دارند و در صورتی که این مواد در دسترس نباشند عملا این صنایع هم متوقف می‌شوند.
در کنار این موضوع برخی از صنایع برای بالا بردن کیفیت تولیدشان به مواد نسوز با تکنولوژی ویژه‌ای نیازمند هستند؛ بنا براین بهتر است تحقیق و توسعه در این صنعت بیش از پیش جدی گرفته شود.
صنایع وابسته به مواد نسوز
تولید فراورده‌های نسوز (https://faranasooz.com/تولید-انواع-جرمهای-عایق-و-نسوز-پیشرفته/) به دلیل کاربرد گسترده و وابستگی شدید صنایع مانند صنایع فولاد، سیمان، آلومینیوم، مس و شیشه اهمیت ویژه‌ای دارد.
آجرهای نسوز به عنوان کالایی استراتژیک مطرح بوده است و در بازارهای جهانی به عنوان ابزاری برای سلطه کشورهای صنعتی بر کشورهای در حال توسعه استفاده شده است.
شایان ذکر است که نیاز به آجرهای نسوز و یا مواد نسوز صرفا مربوط به حرارت نیست و مقاومت این ماده در برابر سایش و استحکام هم از دیگر مواردی است که می‌بایست دقت گردد.
صنایع زیادی در فرایند تولید خود نیازمند آجر نسوز یا مواد نسوز هستند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- صنایع آهن و فولاد
- صنایع فلزات غیر آهنی
- صنایع شیشه
- صنایع گاز
- نیروگاه‌ها
- کوره ها و ابزار آلات کوره
- توربینهای گازی
- راکتورهای هسته‌ای
- کوره‌های ساخت سیمان و آهک
- کوره‌های زباله سوزی
تعریف دیرگداز یا مواد نسوز
تعاریف مختلفی برای دیرگدازها یا مواد نسوز وجود دارد، که هر یک جنبه‌ی خاصی از مواد نسوز را در نظر گرفته اند.
به عنوان مثال عناوین قدیمی آجر نسوز را موادی می‌دانستند که دماهای بیشتر از 1500 درجه سلسیوس را بتوانند تحمل کنند.
تعریف کامل‌تر: آجر نسوز به موادی گفته می‌شود که به عنوان مصالح ساختمانی کوره ها به کار می‌روند و می‌توانند خواص فیزیکی خود را در دماهای بالا و شرایط محیطی کوره حفظ کنند.
بنابراین بدیهی است که اهمیت آجر نسوز یا مواد نسوز فقط به پایداری حرارتی آن نیست، بلکه پایداری فیزیکی و شیمیایی آن در مقابل آثار مخرب محیط در دمای بالا نیز مطرح است
تقسیم بندی نسوزها
نسوزها یا دیرگدازها در منابع مختلف تقسیم بندی‌های متفاوتی دارد که ما در زیر به مرسوم‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
- درجه دیرگدازی
- خاصیت شیمیایی
- نوع مواد اولیه
- نوع و شکل دیرگداز
- روش تولید
- ترکیب شیمیایی
خواص نسوزها
مهم‌ترین عوامی که نسوزها را پر اهمیت می‌کند:
- ریز ساختار
- نوع و خلوص مواد اولیه
- تکنولوژی ساخت
- عوامل و شرایط محیطی
با توجه به نوع مواد اولیه و کیفیت نهایی فرایند ساخت خاصی انتخاب می‌شود که ریز ساختار مطلوب را ایجاد کند. زمانی که نسوزی با کیفیت مطلوب ایجاد شود، خواص و شرایط کاری مورد نظر را خواهد داشت و به زودی در معرض تخریب قرار نخواهد گرفت.
برخی از خواص مهم آجرهای نسوز یا دیرگدازه ها عبارت‌اند از:
- دیرگدازی
- ترکیب و آنالیز شیمیایی و فازی
- چگالی و تخلخل
- استحکام فشاری سرد
- استحکام خمشی گرم
- استحکام خمشی سرد
- هدایت حرارتی
- انبساط حرارتی
- تغییرات ابعادی و در حرارت دادن مجدد
- مقاومت در برابر شوک حرارتی
- مقاوت به خوردگی
- مقاومت در برابر ضربه
- مقاومت در برابر خزش
- مقاومت سایشی
- قابلیت عبور دهی گاز
آجر نسوز تنها در صنایع نمایی ساختمان و شومینه کاربرد ندارند و کاربر اصلی و مهم این مواد در صنایع بزرگ و مولد مانند فولا، سیمان، مس و آلومینیوم است.
تولید این صنایع وابستگی زیادی به این مواد دارد و در صورت عدم تامین مواد نسوز عملا این صنایع متوقف خواهند شد
خوشبختانه در کشور ما پیشرفت چشمگیری در تولید آجرهای نسوز و مواد نسوز انجام گرفته است که شرکت فرانسوز یزد یکی از شرکت‌های مهم در تولید آجر نسوز صنعتی به شمار می‌رود.
منبع: timag